Քանի օր է լսած էինք թէ Փարիզի Բուսաբանական Պարտէզը արծիւ մը ունէր: Մինչեւ այն ատեն անկարելի եղած էր ձեռք անցընել արքայական գիշատիչը. ու բազէներու, շահէններու ու բազմատեսակ թեւաւորներու հաւաքածոյին մէջ այդ հազուագիւտ տեսակը պակսած էր միշտ:
Պատճառն այն էր, որ արծիւը ողջ չէր բռնուէր, ու ամէն անգամ որ անվեհեր եւ արկածախնդիր մարդիկ, մագլցելով սեպ լեռներու անմատչելի գագաթը, ձեռք դրած էին արծիւի բոյնի մը վրայ եւ յափշտակած էին անոր ձագերը, բախտ չէին ունեցած: Հակառակ ամէն կարգի խնամքերու, անոնք կը մեռնէին մեծ մայրաքաղաքը չհասած: Ի՞չպէս յաջողեր էին այս անգամ. ի՜նչ փոյթ: Գացինք տեսնելու: Արեւելքի դիմաց լայն տեղ մը յատկացուցած էին իրեն, ուր պայծառ օրերուն շեշտակի կ'ընդունէր արեւի առաջին ճառագայթները. իր բանտը լուսարձակ վանդակ մըն էր գմբէթաձեւ ձեղունով, որուն վրայ կը մագլցէին, հետըզհետէ հատնելով, տարաշխարհիկ եւ պատատուկ բոյսեր:
Երկու տերեւազուրկ ծառերու կմախքներ կը ցցուէին վանդակին մէջ՝ տարածելով իրենց մերկ եւ գլխաւոր ճիւղերը այլ եւ այլ ուղղութեամբ: Առաջին անգամ այդ ծառերէն մէկուն վրայ տեսանք արծիւը, որ բաձր թառած, անշարժ ու չարագուշակ, ուսերը կը ցցէր երկինքին. իր լայն ու հուժկու թեւերը սեղմուելով պարփակած էին իր վտիտ եւ ջղուտ մարմինը, գլուխը մխրճած էր կուրծքին մէջ, եւ փակ աչքերը անտեսանելի կը մնային: Արծիւը կը խոկար...:
Երկար ատեն նայեցանք վեհաշուք բանտարկեալին, մինչեւ որ արծիւը բացաւ թեւերը, տարածեց լայնօրէն մինչեւ վանդակները ու իր դէմ չտեսնելով ազատ եւ անսահման տարածութիւնը միջոցին, արհամարհելով թռչկոտիլ մէկ ճիւղէն միւսը՝ թեւերը թօթուեց միայն երկարատեւ եւ անձկալի սարսուռվ մը ու կրկին ամփոփուեցաւ իր անշարժութեան մէջ...:
Մինչեւ հեռուները իր թեւերուն ազատութեան բաղձանքը կը թրթռար՝ զարթեցնելով ըմբոստ եւ բանտարկուած կենդանիները իրենց անգիտակից եւ կրաւորական անդորրութենէն:
Անցաւ գարունը, յետոյ ամառը: Դրախտային գեղեցկութեամբ Բուսաբանական Պարտէզը կ'ընծայէր իր պուրակներուն եւ հովանիներուն խաղաղ եւ կանաչոտ այլազանութիւնը: Արծիւը, միշտ բարձր թառած, աչքերը փակ շուրջի գեղեցկութեան, անշարժ ու ամփոփուած իր մէջը, կը խոկար...:
Որոշեալ ժամուն, երբ գոցելով գառագեղները, իրենց որջերը կամ բոյնը կ'առաջնորդէին տարագիր կենդանիները, արծիւն ալ կը տեղափոխուէր ու պահապանին կեռ գաւազանովը շղթայուած, անիկա անկենդան եւ անհետաքրքիր խլեակի մը երեւոյթը ունէր, որովհետեւ իր հոգին, մտածումին անբռնաբարելի եւ աստուածային ազատութեան շնորհիւ, խուսափած էր հեռո՜ւն, հեռո՜ւն, դէպի երազուած վերջալոյսները, սարերը եւ անջրպետները ու շարժուն ու լոյծ կուրծքը ծովերուն...
Բուն արծիւը կը սաւառնէր... Ինչ որ կար հոն, Բուսաբանական Պարտէզին մէջ, գաղափար չէր տար արծիւին ամբողջ իսկութեան մասին. անիկա տարբերութիւն չունէր անպարտելի կամ երկրիս երեսէն անհետացած անասուններու զմռսուած մարմիններէն:
Վանդակին մէջ, ճիւղերուն վրայ, արիւնոտ միսի կտորներ կը փտէին ընդունայն, արծիւը, ափին մէջ դարձուցած ճիրանները, կը մերժէր եւ կ'արհամարհէր այն սնունդը, զոր իր պահապանները կը ներկայացնէին ամէն օր:
Նոյնիսկ երբ կը սեւեռէր իր կարմիր եւ անքթիթ աչքը, որուն վրայէն ճերմակ թաղանթը կը բարձրանար յամրօրէն, արծիւը կենդանութիւն չէր ստանար. իր նայուածքը, որ սովոր էր անջրպետներ չափել, խորտակուած նետի մը պէս կ'իյնար գետին, ու անիկա քէնով կը նայէր շուրջի շքեղ գեղեցկութեան: Որովհետեւ երբ աչքերը կը գոցէր ու կտուցը կուրծքին մխրճած կ'երազէր, հոգին կ'երթար բանտէն անդին, պարտէզէն դուրս, դէպի իտէալական եւ ձիւնապատ սարերը իր հայրենիքին...
Արծիւը կը սաւառնէր...: Անիկա խորտակած էր շղթաները ճղճիմ ու նենգաւոր մարդու բռնապետութեան եւ կը սուրար դէպի ջինջ պայծառութիւնները իր իտէալին, դէպի վեհ եւ անմատչելի բարձրութիւնը իր մտապատկերներուն:
Արծիւը կը սաւառնէր դէպի վեր, դէպի նոր եւ օտար աշխարհները, իր անքթիթ եւ կարմիր նայուածքը կը խորազուզուէր սեպ լեռներու ճեղքերուն մէջ, կը թափանցէր մինչեւ խորը վիհերուն՝ կարծես չափելու համար իր վեհանձն եւ լայն թռիչքին հեռաւորութիւնը, ու երկարատեւ վերջալոյսներու շառագոյն երկինքին վրայ իր թեւերը կը տարածուէին, եւ անոնք, առանց թօթուելու, կը բարձրացնէին զինքը խաղաղ եւ ապահով սլացքով:
Աշնան արծիւը այլեւս հետաքրքիրներուն չցուցադրուեցաւ. անիկա մեռած էր՝ բարձր թառած իր վանդակին մէջ, ու իր յաջորդը չունեցաւ, որովհետեւ վերջապէս մարդիկ համոզուեցան որ արծիւը կարելի չէր բանտարկել:
Զապէլ Եսայեան
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου